Ik ben een groot bewonderaar van de neurowetenschapper Antonio Damasio. Hij omschrijft de meest basale functie van de mens als organisme op een best goed leesbare manier. En is daardoor toegankelijk voor een breed publiek.
Wat wij zijn gaan waarnemen als gevoelens van pijn of genot, of als straf of beloning, komt rechtstreeks overeen met geïntegreerde toestanden van levend weefsel in ons als organisme, zoals die elkaar opvolgen in de natuurlijke bedrijvigheid van de regulering van het leven.
Wanneer onze hersenen toestanden in kaart brengen waarbij de parameters in onze weefsels sterk afwijken van de homeostatische marge in een richting die niet bevorderlijk is voor overleving, ervaren we dit als een situatie die we uiteindelijk pijn en straf hebben genoemd. Wanneer weefsels werkzaam zijn in het beste gedeelte van de homeostatische marge (zie ademhaling in relatie tot de werking autonome zenuwstelsel), ervaren we het in kaart brengen in onze hersenen van daarmee verbonden toestanden als een situatie als een situatie die we uiteindelijk genot en beloning hebben genoemd.
De verschijning van de hersenstructuren die in staat waren de waarschijnlijke overdracht van ‘goede’ of ‘bedreigende’ zaken aan het organisme te voorspellen was eveneens belangrijk. Onze hersenen namen niet alleen op zichzelf goede of bedreigende zaken waar, maar begonnen ook seinen te gebruiken om die te voorspellen. Ze duiden de komst van goede dingen aan met de afscheiding van een molecuul, bijvoorbeeld dopamine of oxytocine, en de komst van gevaren met een hormoon dat cortisol produceerde of met prolactine. Deze afscheiding optimaliseerde op haar beurt het gedrag dat nodig was om de overdracht van de stimulus te bevorderen of te vermijden.
Deze processen vormen het fundament van ons bewustzijn. Optimale marges komen in de bewuste geest tot uitdrukking als aangename gevoelens, en gevaarlijke marges als minder aangename of zelfs pijnlijke gevoelens. (uit: Antonio Damasio, ‘Het zelf wordt zich bewust’).
